«Είναι καθήκον των ιστορικών να θυμούνται ό,τι οι υπόλοιποι ξεχνούν»
ΕΡΙΚ ΤΖΟΝ ΕΡΝΕΣΤ ΧΟΜΠΣΜΠΑΟΥΜ (9 ΙΟΥΝΙΟΥ 1917 - 1 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2012). ΜΕΤΑ ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ, ΤΙ; «Ο 20ός αιώνας είναι πίσω μας για τα καλά, αλλά ακόμα δε μάθαμε πώς να ζήσουμε στον 21ο»: έτσι ξεκινούσε ο Έρικ Χόμπσμπαουμ, διάσημος μαρξιστής ιστορικός, το άρθρο του στην Guardian το 2009 που γράφτηκε μετά το πρώτο ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Ακολουθούν αποσπάσματα του άρθρου, το οποίο ήταν στοχευμένο στη βρετανική οικονομία και πολιτική, αλλά τελικά η ανάλυση της σκέψης του μας αφορά όλους μέσα στη δίνη της κρίσης.
«Αντιληφθήκαμε τις σύγχρονες βιομηχανικές οικονομίες, μέσα από το πρίσμα δύο αντιδιαμετρικά αντίθετων εννοιών: καπιταλισμός ή σοσιαλισμός (....). Ο πρώτος κατέρευσε τη δεκαετία του ’80 και ο δεύτερος καταρρέει μπροστά στα μάτια μας στα πλαίσια της χειρότερης κρίσης που έχει συμβεί στον παγκόσμιο καπιταλισμό από τη δεκαετία του ’30. Κατά κάποιον τρόπο, πρόκειται για μια μεγαλύτερη κρίση από αυτή του ’30, γιατί η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας δεν ήταν τότε τόσο διαδεδομένη όσο σήμερα. Δεν ξέρουμε ακόμη πόσο σοβαρές και πόσο μεγάλες σε διάρκεια θα είναι οι συνέπειες της σημερινής παγκόσμιας κρίσης, όμως σίγουρα θα σηματοδοτήσουν το τέλος του καπιταλισμού της ελεύθερης αγοράς που κατέκλυσε τον κόσμο και τις κυβερνήσεις τα χρόνια που ακολούθησαν τη Μάργκαρετ Θάτσερ και τον Ρήγκαν».
«Τόσο αυτοί που πιστεύουν στον τέλειο καπιταλισμό των αγορών με απουσία του κράτους, όσο κι αυτοί που πιστεύουν στον κεντρικά σχεδιασμένο σοσιαλισμό που παραμένει αμόλυντος από την επιδίωξη ιδιωτικού κέρδους έχουν χρεοκοπήσει. Το μέλλον, όπως το παρόν και το παρελθόν, ανήκει στις μεικτές οικονομίες, στις οποίες ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας είναι αλληλένδετοι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Πώς όμως; Αυτό είναι το σημαντικότερο πρόβλημα για όλους σήμερα, ιδιαίτερα για τους αριστερούς».
«Καταρχάς δε γνωρίζουμε πώς να ξεπεράσουμε την παρούσα κρίση. Καμία κυβέρνηση, κεντρική τράπεζα ή διεθνής χρηματοπιστωτικός οργανισμός δε γνωρίζει: μοιάζουν όλοι με κάποιον που προσπαθεί στα τυφλά να βγει από το λαβύρινθο δοκιμάζοντας διάφορους τρόπους. Επίσης έχουμε υποτιμήσει το πόσο εθισμένοι είναι κυβερνήσεις και πολιτικοί στην λογική της "ελεύθερης αγοράς". Έχουμε πράγματι ξεπεράσει την αντίληψη ότι η ιδιωτική κερδοσκοπική επιχείρηση είναι ο καλύτερος, πιο αποτελεσματικός τρόπος για να γίνει κάτι; Ότι αυτό το μοντέλο θα επρεπε να εφαρμόζεται και στις δημόσιες υπηρεσίες, την εκπαίδευση, την έρευνα; Ή το γεγονός ότι το χάσμα μεταξύ των πολύ πλουσίων και του υπόλοιπου λαού δεν έχει και τόση σημασία, αρκεί όλοι (εκτός της μειοψηφίας των πολύ φτωχών) να απολαμβάνουν έστω και λίγη ευημερία; Το ότι το μόνο που χρειάζεται μια χώρα είναι κάτω υπό οποιεσδήποτε συνθήκες η μέγιστη οικονομική μεγέθυνση και η εμπορική ανταγωνιστικότητα; Δεν το νομίζω».
«Το τεστ για μια προοδευτική πολιτική δεν είναι ιδιωτικό αλλά δημόσιο, δεν είναι το να αυξήσεις το εισόδημα και την κατανάλωση για τους πολίτες, αλλά το να διευρύνεις τις ευκαιρίες για όλους μέσα από τη συλλογική δράση. Βέβαια αυτό σημαίνει, πρέπει να σημαίνει, δημόσια μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία, ακόμη και αν αυτό συνεπάγεται αναδιανομή ιδιωτικού πλούτου. Δημόσιες αποφάσεις με στόχο τη συλλογική βελτίωση της κοινωνίας, από την οποία όλοι οι άνθρωποι μπορούν να κερδίσουν. Αυτή είναι η βάση της προοδευτικής πολιτικής, όχι η μεγιστοποίηση της οικονομικής μεγένθυσης και των ατομικών εισοδημάτων. Έτσι θα αντιμετωπιστεί και το σημαντικότερο πρόβλημα του αιώνα μας, η περιβαλλοντική κρίση. Ό,τι ιδεολογική ταμπέλα και αν χρησιμοποιήσουμε, θα πρέπει να σηματοδοτεί μια μετατόπιση από την ελεύθερη αγορά προς τη δημόσια δράση. Και δεδομένης της σφοδρότητας της οικονομικής κρίσης, η μετατόπιση αυτή πρέπει να γίνει πολύ γρήγορα. Ο χρόνος δεν είναι με το μέρος μας».
Ο Έρικ Τζον Έρνεστ Χομπσμπάουμ (9 Ιουνίου 1917 - 1 Οκτωβρίου 2012) ήταν Βρετανός Μαρξιστής ιστορικός, διανοούμενος και συγγραφέας. Ανάμεσα στα περίφημα έργα του περιλαμβάνεται η μεγάλη τριλογία για τον 19ο αιώνα: Η εποχή των επαναστάσεων: Ευρώπη 1789-1848, Η εποχή του κεφαλαίου: 1848-1875 και Η εποχή της αυτοκρατορίας: 1875-1914. Επίσης εισήγαγε τη σημαντική ιδέα των επινοημένων παραδόσεων.(doctv)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου